3. Expertenpanel
3.1. Aanleiding
Verhalen in de pers
Sinds de jaren 80 brengt de pers verhalen over binnenlandse adopties in Vlaanderen die niet voldoen aan de verwachtingen over de begeleiding van de geboorteouders en de geïnformeerde en vrijwillige afstand van het kind. De verhalen gaan veelal over de zestiger en zeventiger jaren en klagen vaak aan dat geboortemoeders in een kwetsbare positie gedwongen werden om afstand te doen van hun kind; dat er geen of gebrekkige begeleiding van geboorteouders was; geen vrije instemming met de adoptie; dat essentiële informatie voor adoptiekinderen verborgen of geheimgehouden werd, … .
Hoewel deze verhalen niet nieuw zijn, lijken ze nu meer respons te krijgen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het groot belang dat vandaag gehecht wordt aan openheid, ook bij adoptie, met de ontwikkelingen rond historisch misbruik in jeugd- en onderwijsinstellingen en zelfs met de internationale context waarbij zich in verschillende landen3 gelijkaardige ontwikkelingen voordoen.
Recent, in augustus 2014, bundelde de vereniging “Mater Matuta“ een aantal getuigenissen die ook in de media een ruime weerklank vonden.
Naar aanleiding van de berichtgeving in de media en vragen van Mater Matuta besloot minister Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin om een expertenpanel samen te stellen met de opdracht om hem te adviseren over het te voeren beleid.
Hoorzittingen van de commissie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG)
Geïnspireerd door de persberichten organiseerde de commissie WVG van het Vlaams parlement drie hoorzittingen over de gedwongen adopties. Daarop werden getuigenissen gehoord van geboortemoeders, geadopteerden, vroegere medewerkers van Tehuizen voor Moeders, de kinderrechtencommissaris, de Werkgroep Mensenrechten in de Kerk, vertegenwoordigers van de RKK (Belgische Bisschoppenconferentie) en de Vlaamse adoptieambtenaar.4
Volgend op de hoorzittingen van de commissie WVG nam het Vlaams Parlement unaniem een resolutie aan.5 In deze resolutie vraagt het parlement aan de minister om een aantal maatregelen te nemen en formuleert het enkele bijkomende opdrachten voor het expertenpanel.
3 Australië: http://www.aph.gov.au/Parliamentary_Business/Committees/Senate/Community_Affairs/Completed_inquiries/2 010-13/commcontribformerforcedadoption/report/index
Zwitserland : http://www.fszm.ch/fr/index.html
Ierland: http://www.merrionstreet.ie/en/wp-content/uploads/2014/07/report-of-inter-departmental-group-on- mother-and-baby-homes.pdf
4 De verslagen van deze hoorzittingen zijn terug te vinden op: http://www.vlaamsparlement.be/Proteus5/showParlInitiatief.action?id=958702
5 http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2014-2015/g220-1.pdf
6
3.2. Opdracht
Het expertenpanel werd opgericht door minister Vandeurzen. Hij verwacht van het panel een advies over:
° de wegen om tot erkenning, heling en herstel te komen, zowel voor individuele slachtoffers als collectief;
° beleidsaanbevelingen voor de toekomst.
In de resolutie van het Vlaams Parlement wordt daar bovenop gevraagd om:
° een gerichte analyse, onder andere op basis van de aanmeldingen bij 1712 en de ingediende dossiers bij het Vlaams Centrum voor Adoptie (VCA) en in participatie met de slachtoffers van de problematiek van gedwongen adopties van baby’s en van de mechanismen die het onrecht mogelijk hebben gemaakt;
° het aanreiken van een aanpak, zowel individueel als globaal, die maximaal bijdraagt tot de erkenning en verwerking van het leed dat slachtoffers en overlevers van gedwongen adopties ervaren hebben;
° de opmaak van een advies rond de mogelijkheid van een DNA-databank met DNA-materiaal dat met geïnformeerde instemming wordt aangeleverd door mensen die aangeven dat zij hun baby bij geboorte of in de maanden erna onder dwang hebben moeten afstaan en mensen die op zoek zijn naar hun geboorteouders;
° het onderzoeken hoe specifiek de problematiek van gedwongen adoptie bij metis kinderen moet aangepakt worden en de beschikbare informatie op een correcte manier kan ontsloten worden;
° het opleveren van een rapport waarin bovenstaande elementen geïntegreerd zijn tegen 15 april 2015.
De opdracht van het expertenpanel was dus beperkt tot het analyseren van de meldingen en het geven van de nodige aanbevelingen en adviezen aan het beleid. Er zal dan ook geen uitspraak komen over de schuldvraag of de verantwoordelijkheid. Dit rapport zal, op basis van een analyse van de getuigenissen, wel proberen om inzicht te brengen in wat is gebeurd omdat dit essentieel is om de juiste aanbevelingen te doen, voor geboorteouders, geadopteerden en adoptieouders, maar ook voor het beleid. Het panel had niet de opdracht de betrokkenen te horen noch om een onafhankelijk of omvattend onderzoek naar de praktijk van adopties in het verleden te voeren.