28 april de sterfdag van mijn vader onder zeer verdachte en verzwegen omstandigheden…..
Papa is een vreemd woord
De Laatste Bus Naar Waubach (de limonade man)
IAO Bus
Een analyse….
De Laatste Bus Naar Waubach
de limonade man
Ben L. is natuurlijk niet achterlijk om ook maar iets toe te geven of om iemand anders (zijn broer) erbij te lappen. Ze konden zich het gebeuren, de vechtpartij op Zondagavond 27 April Kermis te Waubach in 1958 wel degelijk herinneren, en ook nog drie maanden achter de tralies vergeet je niet.
Ik heb veel mensen geïnterviewd en gefilmd, maar niet alles overleeft de editing, zeker bij een verhaal waar decennia over gezwegen is. Degene die niet langer zwijgt is de broer van mijn vader: oom Caspar. Caspar Smeets geeft weifelend, schoorvoetend toe wat gebeurd is op 28 april die ochtend, of beter de avond van 27 April 1958. Caspar schets in de documentaire ‘De Laatste Bus Naar Waubach’, chronologisch en duidelijk beeld van het mijnwerkers gezin hoe sociale verhoudingen en belangen met elkaar in botsing kwamen. Zo doende opende zich geleidelijk deze nooit onderzochte, het is zelfs geen cold-case zaak maar het blijft desalniettemin een moord (poging tot doodslag) wanneer je overlijd aan de gevolgen van een vechtpartij. Voor velen een stoffige geschiedenis, die vooral dorpse achterkamertjes en feestjes verteld werden. Geruchten doen het altijd goed in kleine gemeenschappen maar oom Caspar komt tot helderheid in de documentaire.
.
Ben L. liegt bijvoorbeeld over de limonade, die zijn broer betaald zou hebben.
Dat is maar een klein deel van de waarheid, ze zaten de boel een beetje te stangen die avond aan het Stenenkruis om kratten pils, die onder de trap stonden tussen het café en zaal Dörenberg, zogenaamd voor de lol mee wilde nemen. Spass muss sein!
Dus Ben L. vermeed te vermelden dat ze bier dronken, zelfs nu was hij nog bang daar ze gelogen hadden, meer vragen op hun worden afgevuurd en de verdachtmaking van een ‘moord’, op zich zouden laden.
Een heel, heel klein leugentje, maar toch….een zeer effectief. Leugens onder de leugens, zodat je uiteindelijk niet meer weet waar en wat de waarheid is.
.
Kermis in Waubach; op kermissen werd altijd gevochten daar kwamen de standen verschillen in kwaadaardige erupties boven drijven. In mijn tijd moest je ook met een Beatle kapsel voor oudere kuiven oppassen, gelukkig had ik een mooie zus, die met kuiven vriendjes omgingen dus mij lieten ze met rust.
Oom Caspar zegt letterlijk in de documentaire: ‘het was altijd dezelfde bende’, de Nederlands-Poolse mijnwerkers, die overigens in Waubach, Ubach over Worms / Landgraaf in de Mijnstreek geboren waren.
.
Hein Smeets
Toen mijn vader als politie ten tonele verscheen om de ruzie te sussen, wilden de Ludwickzakken maar al te graag knokken want daar stonden ze bekend om; ze kickten op hun imago, iedereen was bang voor de drie vechtjassen, allen broers. Ook voor de politie waren de Ludwickzakken niet bang. De politie was wel bang voor de Ludwickzakken.
De Ludwickzak broer die de limonade betaald zou hebben, heb ik ook geprobeerd te spreken maar ‘de limonade man’ sloot zich op in zijn huis, dook weg met de gordijnen dicht en maakte niet open. Ruim vijftig jaar na dato.
.
Ben L. zegt verontwaardigd in de docu dat ‘de limonade man’, niet gearresteerd werd en zij, de overige twee broers wel. Had juist hij, de limonade man, de fatale klap uitgedeeld en ontkwam ‘Roel’ aan drie maanden gevangenschap? Door slecht en / of gemanipuleerd onderzoek waar Klooze, adjudant Janssen en Roelofs, ieder op hun eigen manier een bijdrage hebben geleverd aan deze doofpot en waar geheimzinnigheid troef was, hebben zij, net als mijn moeder (haar rol is ook dubieus), mijn vader keihard met hun ‘onderzoek’ hebben laten vallen? Ome Caspar legt in ‘de Laatste Bus Naar Waubach‘ uit waarom.
.
Wat te denken van collega, politie Schormans met zijn lachwekkende opmerking “daar kan ik misschien nog achter komen”. Na 45 jaar (dit is typisch Limburg), van je ‘collega’s’, moet je het hebben zoals ome Thei geërgerd onthuld op het einde van de docu, op het bureau was de sfeer tussen verzetsman Hein en de ex-nazi op zijn zachts gezegd: niet optimaal.
.
Ik kreeg het adres van de limonade man maar de man was doodsbang dat hij alsnog voor moord (dood door schuld) zou worden aangeklaagd, hoewel nu verjaard. De limonade man maakte de deur niet open, kwam niet naar buiten, gordijnen dicht.
Zij waren immers niet begonnen!!??
.
De limonade man
.
Ik heb drie mensen als acteur laten optreden op de kermis in Waubach, die Hein te grazen namen in 1958 maar er was zeker nog een vierde persoon bij betrokken, namelijk de zoon van de eigenaar zaal Dörenberg, hij moet zich met de ruzie bemoeid hebben. H. Dörenberg moet Hein Smeets met een klap tegen het hoofd neergeslagen hebben. Wie heeft dan de definitieve klap uitgedeeld? De bloeduitstorting rond zijn maagstreek plus een ferme klap op zijn hoofd waardoor Hein even zijn bewustzijn verloor. Niemand heeft het onderzocht ook de doktor kwam tot een rare diagnose (hartinfarct), niemand heeft vragen gesteld want Hein, mijn vader, was niet populair, een dienstklopper doch plichtsgetrouw en met weinig oog voor zijn ex-collega mijnwerkers, die hem treiterden en beschimpten. Men heeft het gewoon laten liggen of men doet een nietszeggend onderzoek dan blijft de vraag ‘waarom heeft men dit laten liggen’, en niet alleen toen, de tegenwerking en afwijzende opmerkingen zelfs toen ik bezig was met de documentaire werd niet geapprecieerd. Ik heb met meer doofpotten te maken gehad maar deze, de dood van mijn vader, sloeg alles!
.
Nu kan en ga ik niemand beschuldigen als ik geen bewijs kan leveren, het is mijn taak niet en ook niet mijn bedoeling, ik wilde gewoon weten als zoon, wat er gebeurd is.
.
Het gekke is dat collega’s van mijn vader zoals Roelofs, Schormans weinig wisten, ja er was een vechtpartij geweest, méér lieten ze niet los…alles voor de doofpot.
Wie zich volkomen ongeloofwaardig maakte is nogmaals collega ‘super-cop’ Schormans, die beweert schaamteloos ‘dat hij het misschien nog wel te weten zou kunnen komen”?
Was dit de ‘geestelijke cold-case staat’ waar de politie zich al die jaren in bevond?
Dat Schormans 45 jaar na dato met zo’n lul verhaal komt, ‘hij het misschien nog wel te weten zou kunnen komen’, geloof zij Jezus Christus maar ik niet.
Natuurlijk houden ze hun mond want ze hebben deze zaak gewoon verdonkeremaand tot de storm is gaan liggen en zij met ronduit miserabel, en nauwelijks onderzoek, samen met hun advocaat Mosckowisz, mee weg kwamen. Als zoon zeg ik: schande, diepe schaamte over deze…(c)old-case, zaak.
.
Ik stond naast mijn vader toen die stierf en tot op de dag van vandaag heeft niemand ooit aan me gevraagd hoe het was voor mij, geen aandacht aan dit drama willen schenken, geen betrokkenheid maar juist verwijdering en nul komma nul verbondenheid. Ik ben er ziek van geweest, kon niet eten moest naar de nonnen ( DE oplossing volgens mijn moeder). Ook heb ik destijds bij het Rijksarchief geïnformeerd en ze vertelden dat niks bewaard is gebleven maar uit anoniem bron heb ik recentelijk het volgende vernomen:
‘Over ‘plies Smeets’, heb ik in mijn Nieuwenhaagse tijd wel eens iets horen fluisteren, maar dat werd meteen afgerond met “daar weet niemand wat van”, iets concreets hoor ik nooit. Ik was jaren lang kind aan huis bij het Rijksarchief in de Pieterstraat in Maastricht’!!??
.
Dan het einde van de docu waar tante Bertha vertelt over de ‘anonieme kaart met slechts een woord….proficiat’, tekent de grote weerzin tegen Hein, de vijanden die hij gemaakt heeft omdat hij te fanatiek bonnen uitdeelde onder zijn oud mijnwerkers-collega’s.
Ook schroomde Hein niet om zijn collega Clooze, die te laks bonnen uitdeelde, aan te pakken op het bureau. Hein streefde niet om populair te worden, en dat kan ik goed navoelen. (Heel goed papa, die SS’er op het bureau uit Gulpen was niet je vriend).
.
Voor mij is het desalniettemin onbegrijpelijk dat iemand twee dagen na zijn dood dit soort ‘kaarten’, met ‘proficiat’, stuurt. Zat de woede zo diep en kon men niet inzien dat drie kinderen zonder vader…voor de rest van hun leven verder moesten?.
Hoe laf om je naam niet onder het ‘proficiat’ te vermelden dan had ik hem kunnen interviewen want ik loop niet weg voor een confrontatie of voor de waarheid.
Deze ‘proficiat klootzak’, kan zich melden of iemand, die er iets vanaf weet maar ik heb geen illusies: zwijgen wordt je aangeleerd.
.
Hein Smeets luisterde iedere ochtend naar het radio nieuws, ook op Maandagochtend 28 April als hij met mij de trap afstrompelt om naar zijn werk te gaan want hij wilde weten wat er in de wereld gaande is en ik schreef al op mijn geboycotte CD ‘SOUL CHILD’, What Kills You Papa‘ niet Who kills you papa omdat zoveel meer omstandigheden een rol speelden, ik wilde ook zijn pijn, psyche, ziel ‘begrijpen’, ik wilde mijn vader leren kennen. Dank aan allen die hebben meegewerkt.
Vechtpartijen kwamen vaker voor op kermissen, ook Hein werd al eerder op de kermis in Rimburg, aangepakt door weer andere vechtersbazen.
De vechtpartij op 27-28 april speelde zich af op enkele honderden meters van het politie bureau, in zaal Dörenberg, Stenenkruis. De laatste avond dat wij nog een gezin vormde, mijn zus Marie-Therese, broer Paul en ik sliepen, de volgende ochtend rond acht uur liep ik met mijn vader naar beneden en toen hij de ivoren toetsen van de radio indrukte om naar het nieuws te luisteren viel hij op de sofa. Ik stond alleen naast hem en Hein zweeg voorgoed….maar ik niet.
..
Ondanks een nacht vol pijn, zo vertelde mijn moeder later, wilde hij van geen doktor weten en volgens haar mocht zij de doktor niet bellen van Hein, hoewel noodzakelijk.
Het zou wel overgaan. Ze had mijn zus Marie-Therese echter verteld dat ze papa een aspirientje had gegeven maar tegen mij verklaarde ze later dat Hein de hele nacht vreselijk pijn had geleden. Ook tante Mia verklaarde dat mijn moeder, ons, de familie, nooit verteld had over deze laatste nacht…een nacht vol pijn.
.
Hein was een betrokken man, die geen afscheid wilde nemen, die niet genoeg had van het leven ondanks alle tegenwerking en keuzes die hij maakte. Hij wilde recht zoeken en recht vinden zoals bij de Watersnood ramp in 1953.Ook in het verzet ga je niet (mijn Duitse oma, de familie Smeets waren fel tegen Hitler) viel hij na de oorlog in een nog donkerder gat dan de koel, ze waren bevrijd maar Hein zelf niet.
De overgave aan de liefde, mijn moeder, de anima onlustgevoelens en de klauwen van vrouwelijke duivelse bezieling, plus een religieuze, katholieke overmacht deed hem de das om.
Dat een paar flesjes limonade de aanleiding vormden voor een vechtpartij, met gevolg dat mijn vader overlijd (moord, poging tot doodslag of dood door schuld)?
Heeft iemand bekent, straf gekregen, een proces?? Niks, nada….NIEMAND is veroordeeld.
Drie maanden, slechts twee broers vastgezeten zonder proces, de derde houdt zich nog steeds schuil, en de broers gingen later gewoon weer de kermis op….om te vechten.
.
De grootste huichelaars zijn de mensen die het weten, méér weten maar niets zeggen, collega’s, die beweren ‘hij het misschien nog wel te weten zou kunnen komen’, na 45 jaar, ik herhaal: na 45 jaar!!?? is absurd en grotesk, bovendien zeer pijnlijk.
.
Komt er alsnog een ‘stille tocht’ door het dorp? Schaamt men zich, of bespreken, smoezelen ze het liever op feestjes?
Ik ben Wim Linssen, mijn oude strijdmakker van de VPJ, in ieder geval erkentelijk dat hij, ‘dit gerucht’ dat al veel langer de ronde deed, tegen mij vertelde.
Wim is inmiddels overleden, net zoals de meeste mensen in de documentaire.
Mijn opa Leo Smeets waarschuwde zijn zoon Hein dat ie moest dimmen maar dat ging er bij Hein niet in.
Ja, ik heb gelukkig iets met Hein gemeen, hij is niet alleen mijn vader maar ook mijn voorbeeld als het op directheid aan komt want ik ga ook de puntjes op de ie zetten, niet wegkijken of de bekende, Limburgse zwijgattitude waarin nagetrapt wordt achter je rug en bijzaken, hoofdzaken doet verbloemen (vandaar dat ik met mea culpa, geboycot wordt).
Collega Close was samen met Hein op dienst, welke verklaring heeft hij afgelegd? Alles zou vernietigd zijn, geen rapport, ieder bewijstukje door de shredder, niks is meer over van Hein zelfs zijn graf in Nieuwenhagen is opgedoekt.
Nu blijft Hein herinnerd, eindelijk kreeg ik hem een beetje terug in mijn geheugen en leven. Vreemd om een vader te hebben.
Geen medische symptoom analyses over ‘annurisma’ (klap in de maagstreek met bloeding in het hart) waar het omgaat is de vechtpartij, die werkelijk heeft plaats gevonden…een keiharde werkelijkheid voor ons als kinderen en als gezin? Het gezin was weg…. in de hand van de Heer!
.
mijn vader is vermoord (dood door schuld bij het ontbreken van recht en een rechter) en mama wist van de hoed en de rand…. maar zweeg haar hele leven. Niet dat ik haar de schuld geef maar een aspirientje?
.
Oma, Maria Lehahn
Tevens ben ik opgelucht dat ik dit verhaal in een breder perspectief heb kunnen vertellen want Hein zat ook klem in zijn eigen, passionele strijd niet alleen met mijn moeder, de periodieke maagd maar ook moest hij ‘knokken’, met zijn dominante moeder, mijn Duitse oma Maria Lehahn.
what’s going on in this world?
Tussen de oud-collega mijnwerkers en zijn nieuwe rol als politie man.
De Mijnstreek werd ‘gedomineerd’ door vrouwen, een heus matriarchaat, omdat ze thuis het huishouden alleen moesten doen en voor veel kinderen moesten zorgen. Ik zie en hoor mijn oma Lehahn nog in het bijkeukentje schrobben en hijgend een plek zoeken voor de vele was. Tevens alles en iedereen in het gareel te houden. De mannen waren er niet, afwezig, ondergronds in de koel en kromden hun ruggen en ademden het stof van de aarde in. Een groot matriarchaat waar ik veel bewondering heb voor deze vrouwen…én de mijnwerker.
.
Zelfs nu heb ik het liever over Hein dan dat ik ‘papa’, schrijf want het is een totaal vreemd woord en de klank van dat woord roept animositeit op, mijn moeder, de seculiere non, sprak nooit uit zichzelf over ‘papa’! Na zijn dood moest ik al snel naar internaat….dat had Hein nooit toegestaan.
.
‘Proficiat’.