Een analyse….
De Laatste Bus Naar Waubach
de limonade man
Ben L. is natuurlijk niet achterlijk om ook maar iets toe te geven of om iemand (zijn broer) erbij te lappen. Ze konden zich het gebeuren, de vechtpartij op Zondagavond 27 April Kermis te Waubach in 1958 nog goed herinneren, want ook drie maanden achter de tralies, vergeet je niet. Een kermis ruzie evenmin!
Ik heb veel gefilmd, veel mensen geïnterviewd maar niet alles overleeft de editing, zeker bij een verhaal waar decennia over gezwegen is. Degene die niet langer zwijgt is de broer van mijn vader: oom Caspar. Casper Smeets geeft weifelend, schoorvoetend toe wat gebeurd is op de avond van 27 April 1958. Caspar schets heel chronologisch een duidelijk beeld van het mijnwerkers gezin Smeets, hoe sociale armoede en verhoudingen in die tijd werkten en belangen met elkaar in botsing kwamen. Zo doende opende zich geleidelijk deze nooit onderzochte moordzaak, het is niet eens een cold-case zaak maar blijft het een moord (poging tot doodslag) wanneer je overlijd aan de gevolgen van een vechtpartij, voor velen een bange geschiedenis, die alleen op feestjes aan de orde kwam. Geruchten doen het altijd goed in kleine gemeenschappen maar oom Caspar komt tot inzicht en helderheid in de documentaire, de laatste bus naar Waubach en inmiddels overleden.
‘VOOR DE LOL’
.
Ben L. liegt bijvoorbeeld over de limonade, die zijn broer betaald zou hebben.
Dat is maar een klein deel van de waarheid, ze zaten de boel een beetje te stangen die avond aan het Stenenkruis om kratten pils, die onder de trap stonden tussen het café en zaal Dörenberg ‘voor de lol’ wilden meenemen. De een beweert de drankjes waren betaald en de eigenaar wilde graag afrekenen.
Dus Ben L. vermeed bewust te vermelden dat ze bier dronken, zelfs nu was hij nog bang daar ze gelogen hadden, wederom de verdachtmaking van een ‘moord’, op zich te laden. Een heel, heel klein leugentje, maar toch….een manipulatieve leugen zoals leugens zich onder leugens verhouden en je uiteindelijk niet meer weet, wie, waar en wat nou waar is. ‘Zij waren niet begonnen beweerden de vechtersbazen’, en justitie liet hun vrij zonder bewijs of onderzoek en totale onduidelijkheid over de aanklacht, konden de vechtersbazen blijmoedig kermissen bezoeken.
.
Kermis in Waubach…er werd altijd gevochten daar kwamen standen verschillen en kwaadaardige erupties boven drijven. In mijn tijd moest je ook met een Beatle kapsel voor oudere kuiven oppassen, gelukkig had ik een mooie zus, die met kuiven vriendjes omgingen dus lieten ze mij met rust.
Oom Caspar zegt letterlijk in de documentaire: ‘het was altijd dezelfde bende’, de Nederlands-Poolse mijnwerkers, die overigens in Waubach, Ubach over Worms / Mijnstreek geboren waren.
.
Toen mijn vader ten tonele verscheen om de ruzie te sussen, wilden de Ludwickzakken maar al te graag knokken want daar stonden ze bekend om; ze kickten op hun imago, iedereen was bang voor de drie vechtjassen, allen broers. Ook voor de politie waren de Ludwickzakken niet bang. De politie was wel bang voor de Ludwickzakken.
De Ludwickzak broer (Roel) die ‘de limonade’ betaald zou hebben, heb ik ook geprobeerd te spreken maar ‘de limonade man’ sloot zich op in zijn huis, dook weg met de gordijnen dicht en maakte niet open. Ruim vijftig jaar na dato.
.
Ben L. zegt verontwaardigd in de docu dat ‘de limonade man’, niet gearresteerd werd en zij, de overige twee broers wel. Had juist hij, de limonade man niet de fatale klap uitgedeeld en ontsnapten ‘Roel’ aan drie maanden of nog langere straf eisen? Door slecht en gemanipuleerd onderzoek waar Klooze, adjudant Janssen en Roelofs, ieder op hun eigen manier een bijdrage hebben geleverd aan deze doofpot en waar geheimzinnigheid troef was, hebben zij, net als mijn moeder (haar rol is dubieus), mijn vader keihard laten vallen? Ome Caspar legt in ‘de Laatste Bus Naar Waubach‘ voorzichtig uit waarom.
.
Wat te denken van collega politie Schormans met zijn lachwekkende opmerking “daar kan ik misschien nog achter komen”, dit na 45 jaar (typisch Limburg), van je ‘collega’s met naam Klooze’, moet je het hebben zoals ome Thei geërgerd onthuld op het einde van de docu ‘Laatste Bus Naar Waubach’, op het bureau was de sfeer voor verzetsman Hein met een ex-nazi als collega niet optimaal. Ook dat verzweeg men….tot op de dag van vandaag. Limburgse bestuurders en journalisten krijgen speciale oogkleppen!
.
Ik kreeg het adres van de limonade man maar de man was doodsbang dat hij alsnog voor moord (dood door schuld) zou worden aangeklaagd, hoewel verjaard. De limonade man maakte de deur niet open, kwam niet naar buiten, gordijnen dicht.
Zij waren immers niet begonnen!!??
.
De limonade man
.
Ik heb drie mensen als acteur laten optreden op de kermis in Waubach, die Hein te grazen namen in 1958 maar er was zeker nog een vierde persoon bij betrokken, namelijk de zoon van de eigenaar zaal Dörenberg, hij moet zich met de ruzie bemoeid hebben. H. Dörenberg moet Hein Smeets met een klap tegen het hoofd neergeslagen hebben. Wie heeft dan de definitieve klap uitgedeeld? De bloeduitstorting rond zijn maagstreek plus een ferme klap op zijn hoofd waardoor Hein even zijn bewustzijn verloor. Niemand heeft het onderzocht, niemand heeft vragen gesteld, zelfs het Limburgs historisch archief waar ik info heb aangevraagd kwamen met ontkennende verklaringen; zo zou Hein overleden zijn in 1959!!?? Een jaar later? De Limburgse duim voor leugenachtige verklaringen is blijkbaar afgehakt in het Limburgs historisch archief. Wij, drie kinderen, hoe klein we ook waren we weten wanneer hij gestorven is: Hein, papa is gestorven op 28 April en niet een jaar later volgens het kromme onderzoek van het historisch archief.
De waarheid doet er niet toe in Limburg, meneer de rechter. Het gaat of je genoeg vriendjes heb, die je kunnen beschermen. Hein, mijn vader, was inderdaad een moeilijke man, rechtdoor zee en vasthoudend aan zijn principes, plichtsgetrouw en met weinig oog voor zijn ex-collega mijnwerkers, die hem eveneens beschimpten. Men heeft het gewoon laten liggen met een nietszeggend onderzoek waar weinig mensen bereid zijn de waarheid te bespreken. Alle afwijzende opmerkingen (van familie) toen ik bezig was met de documentaire laten me koud. Ik heb met meer doofpotten te maken gehad maar deze, de dood van mijn vader, sloeg alles!
.
Vechtpartijen kwamen vaker voor op kermissen, Hein werd al eerder op de kermis in Rimburg, aangepakt.
De vechtpartij 27 april speelde zich af op enkele honderden meters van het politie bureau, in zaal Dörenberg, Stenenkruis.
Nu kan en ga ik niemand beschuldigen als ik geen bewijs kan leveren, het is mijn taak niet, en ook niet mijn bedoeling, ik wilde gewoon weten als zoon, wat er is gebeurd.
.
Het gekke is dat collega’s van mijn vader zoals Roelofs, Schormans weinig wisten, ja er was een vechtpartij geweest, méér lieten ze niet los.
Wie zich volkomen ongeloofwaardig maakte is nogmaals collega ‘super-cop’ Schormans, die beweert schaamteloos ‘dat hij het misschien nog wel te weten zou kunnen komen”?
Was dit de arme ‘geestelijke cold-case staat’ waar de politie zich al die jaren in bevond?
Dat Schormans 45 jaar na dato met zo’n lul verhaal komt, ‘hij het misschien nog wel te weten zou kunnen komen’, geloof zij Jezus Christus.
Natuurlijk houden ze hun mond want ze hebben deze zaak gewoon laten liggen tot de storm is bedaard en zij met ronduit miserabel, en geen onderzoek, samen met hun advocaat Mosckowisz, mee wegkwamen. Als zoon schaam ik mij voor deze zoveelste blunder van justitie, later volgde nog internaat Bleijerheide en daar liet men alles oogluikend toe tot seksueel geweld tegen kinderen.
.
Ik stond naast mijn vader toen die stierf en tot op de dag van vandaag heeft niemand ooit aan me gevraagd hoe het was, geen aandacht voor het lastig internaat kind, zwijgen ze over dit drama moet worden vergeten, dus de laakbare houding van sommige collega’s en het Historisch archief zijn de doofpot cirkels waarin dit soort verhalen in terecht komen.
Ik ben er als kind al ziek van geweest, kon niet eten moest naar de nonnen (de oplossing volgens mijn moeder). Ook heb ik later bij het Rijksarchief geïnformeerd en ze vertelden dat niks bewaard is gebleven maar uit anoniem bron heb ik recentelijk het volgende vernomen:
‘Over ‘plies Smeets’, heb ik in mijn Nieuwenhaagse tijd wel eens iets horen fluisteren, maar dat werd meteen afgerond met “daar weet niemand wat van”, iets concreets hoor ik nooit. Ik was jaren lang kind aan huis bij het Rijksarchief in de Pieterstraat in Maastricht’!!??
.
Dan het einde van de docu waar tante Bertha vertelt over de ‘anonieme kaart met slechts een woord….proficiat’, tekent de grote weerzin tegen Hein, de vijanden die hij gemaakt heeft omdat hij te fanatiek bonnen uitdeelde onder zijn oud mijnwerkers-collega’s.
Ook schroomde Hein niet om zijn collega Klooze, die te laks bonnen uitdeelde, aan te pakken op het bureau. Hein streefde niet om populair te worden, en dat kan ik goed navoelen. (Heel goed papa, die geruilde SS’er op het bureau uit Gulpen was niet je vriend).
.
Voor mij is het desalniettemin onbegrijpelijk dat iemand twee dagen na zijn dood dit soort ‘kaarten’, stuurt. Zat de woede zo diep en kon men niet inzien dat drie kinderen zonder vader…voor de rest van hun leven verder moesten?.
Hoe laf om je naam niet onder het ‘proficiat’ briefje te vermelden dan had ik hem kunnen interviewen want ik loop niet weg voor een confrontatie of voor de waarheid.
Deze ‘proficiat klootzak’, kan zich melden of iemand, die er iets vanaf weet maar ik heb geen illusies: zwijgen wordt beloond en je aangeleerd.
.
Hein Smeets luisterde iedere ochtend naar het radio nieuws, ook op Maandagochtend 28 April als hij met mij de trap afstrompelt om naar zijn werk te gaan want hij wilde weten wat er in de wereld gaande is en ik schreef al op mijn geboycotte CD ‘SOUL CHILD’, What Kills You Papa‘ niet Who kills you papa omdat zoveel meer omstandigheden een rol speelden, ik wilde ook zijn pijn, psyche, ziel ‘begrijpen’, ik wilde mijn vader leren kennen. Dank aan allen die hebben meegewerkt..
what’s going on in this world?
.
Ondanks een nacht vol pijn, zo vertelde mijn moeder later, wilde hij van geen doctor weten en volgens haar mocht zij ook de doctor niet bellen, hoewel noodzakelijk.
Het zou wel overgaan. Ze had mijn zus Marie-Therese echter verteld dat ze papa een aspirientje had gegeven maar tegen mij verklaarde ze later dat Hein de hele nacht vreselijk pijn leed en weigerde iets te slikken. Ook tante Mia verklaarde dat mijn moeder, de familie nooit verteld had over deze laatste nacht…een nacht vol pijn.
.
Hein was een betrokken man, die geen afscheid wilde nemen, die niet genoeg had van het leven ondanks alle tegenwerking en keuzes die hij maakte. Hij wilde recht zoeken en vinden zoals bij de Watersnood ramp in 1953.Ook in het verzet ga je niet (mijn Duitse oma, de familie Smeets waren fel tegen Hitler) viel hij na de oorlog met zijn verloofde (niet mijn moeder) in een nog donkerder gat dan de koel, ze waren bevrijd maar Hein zelf niet.
De overgave aan de liefde, mijn moeder, de anima onlustgevoelens en de klauwen van vrouwelijke wilsovertuigingen, plus een religieuze overmacht deed hem de das om.
Dat een paar flesjes limonade de aanleiding vormden voor een vechtpartij, met gevolg dat mijn vader overlijd (moord, poging tot doodslag of dood door schuld)?
Heeft iemand bekent, straf gekregen, een proces?? Niks, nada….NIEMAND is veroordeeld.
Drie maanden, slechts twee broers vastgezeten zonder proces, en zo weer de kermis opgestuurd.
.
De grootste huichelaars zijn de mensen die het weten, méér weten maar niets zeggen, collega’s, die beweren ‘hij het misschien nog wel te weten zou kunnen komen’, na 45 jaar, ik herhaal: na 45 jaar!!?? is absurd en grotesk, bovendien zeer pijnlijk.
.
Komt er alsnog een ‘stille tocht’ door het dorp? Schaamt men zich of bespreken ze het liever op feestjes?
Ik ben Wim Linssen, mijn oude strijdmakker van de VPJ, in ieder geval erkentelijk dat hij, ‘dit gerucht’ dat al veel langer de ronde deed, tegen mij vertelde in 2003!
Wim is inmiddels overleden, net zoals de meeste mensen in de documentaire.
Mijn opa Leo Smeets waarschuwde zijn zoon Hein dat ie moest dimmen maar dat ging er bij hem niet in.
Hein kon zich moeilijk beheersen, indammen. Een zeer opmerkelijk, psychologisch anker dat losgeslagen was en waar geen zelf-kritiek toegestaan wordt. Een mensen toonlader, die destructief naar beneden klettert wanneer alles tegenzit.
Ja, ik heb gelukkig iets met Hein gemeen, hij is niet alleen mijn vader maar ook mijn voorbeeld als het op directheid aan komt want ik ga ook de puntjes op de ie zetten, niet wegkijken of de bekende, Limburgse zwijgattitude waarin nagetrapt wordt achter je rug en bijzaken, hoofdzaken doet verbloemen (vandaar dat ik, mea culpa klokkenluider, geboycot wordt).
Collega Klooze was samen met Hein op dienst, welke verklaring heeft hij afgelegd? Alles zou vernietigd zijn, geen rapport, ieder bewijstukje door de shredder, niks is meer over van Hein zelfs zijn graf in Nieuwenhagen is opgedoekt.
Nu blijft Hein herinnerd, eindelijk kreeg ik hem een beetje terug in mijn geheugen en leven. Vreemd om een vader te hebben.
Geen medische symptoom analyses over ‘annurisma’ (klap in de maagstreek met bloeding in het hart) waar het omgaat is de vechtpartij, die werkelijk heeft plaats gevonden…een keiharde werkelijkheid voor ons als kinderen en als gezin?
.
mijn vader is vermoord en mama wist van de hoed en de rand…. maar zweeg haar hele leven. Niet dat ik haar de schuld geef maar een aspirientje?
.
Zet ik net als mijn vader de puntjes op de ie!!??…eigenwijs prima, dank aan Hein want het zit in mijn bloed.
.
Tevens ben ik opgelucht dat ik dit verhaal in een breder perspectief heb kunnen vertellen want Hein zat ook klem in zijn eigen, passionele strijd niet alleen met mijn moeder, de periodieke maagd maar ook moest hij ‘knokken’, met zijn dominante moeder, mijn Duitse oma Maria Lehahn.
Tussen de oud-collega mijnwerkers en zijn nieuwe rol als politie man.
De Mijnstreek werd ‘gedomineerd’ door vrouwen, een heus matriarchaat. Thuis moesten deze vrouwen alles alleen doen het huishouden en zorgen voor veel kinderen (13). Ik zie en hoor mijn oma Lehahn nog in het bijkeukentje schrobben en met een mand vol was, hijgend langs lopen. Tevens alles en iedereen in het gareel te houden. Op Zondag kwam de hele familie op de koffie. Doordeweeks waren de mannen er niet, afwezig, ondergronds in de koel en kromden hun ruggen en ademden het stof van de aarde in. Een groot matriarchaat waar ik veel bewondering heb voor deze vrouwen…én de mijnwerker, de zwarte patriarchen.
.
Zelfs nu heb ik het liever over Hein dan dat ik ‘papa’, schrijf want het is een totaal vreemd woord en de klank van dat woord roept animositeit op, mijn moeder, de seculiere non, sprak nooit uit zichzelf over ‘papa’! Na zijn dood moest ik al snel naar internaat….dat had Hein nooit toegestaan.
.
‘Proficiat’.