Na het lezen van kranten artikel in het AD over de nieuwe theater voorstelling van Michiel van Erp, een bewerking van Jeroen Brouwers boek ‘Het hout’, dat 4 november in Internationaal Theater Amsterdam (voorheen Stadsschouwburg Amsterdam) in première ging.
Niet bepaald een gemakkelijke eersteling, want de roman van schrijver Jeroen Brouwers is qua thematiek (seksueel misbruik in de katholieke kerk) en vorm (een innerlijke monoloog) een pittig werk.
Mij bekroop een gevoel van bevreemding bij dit artikel, dat ik al mijn hele leven meesjouw terwijl ik jaren besteed heb aan dit pest pensionaat door een LP Pop Against Pope te produceren tot documentaire ‘Tussen Kathmandu en Bleijerheide’, tot autobiografische CD ‘Soul Child’, en uiteraard Mea Culpa. We hebben het hier over het jongens pensionaat arme broeders Franciscanen, te Bleijerheide. Ik was er intern van 1961 tot 1964 en sindsdien heb ik me afgevraagd of ik het wel was, die daar gevoetbald, atletiek baantjes rond rennend, gelezen, geslapen, de Misa Luba heb gehoord als de derde, Eroica symfonie van Beethoven, plus de gewelddadige oprispingen van broeder Servatius incluis opsluitingen, heb meegemaakt?
Ja, ik was het.
en met mij duizenden kinderen waar wij, als klokkenluider-organisatie informatie / verhalen kregen opgestuurd dan wel uitgenodigd werden om ze tot ons te nemen. De ellende, van misbruik tot sadistisch achtervolgingen op dit internaat waar andere leerlingen / klasgenoten in een goed blaadje bij de broeders probeerden te komen, zeg maar me verraadde. De druk om je erbij te linken was groot. Ik heb al heel jong geleerd dat de mens verraad beschouwt als een ‘positief’ machtsinstrument om vooral zichzelf te redden zo ook bij de broeders…grappig dat er nu een straat symbolisch genoemd is naar en…bij de broeders (tegenover het internaat)….een laatste, concrete en blijvende herinnering. Wie zou God niet danken?
Ik heb lange gesprekken gevoerd met broeder Lebuinis, die ronduit praatte over zijn ontstekingen (fistel) een fistel is een open verbinding tussen de anus en de huid en kan er langs deze weg vocht, pus, lucht en soms zelfs ontlasting ontsnappen. Het vervelende van fistels is dat ze nooit vanzelf sluiten en dat idee had ik ook naarmate hij er maar over door ratelde…niet prettig maar hij wist niet van ophouden. Je zou over de oorzaak gaan speculeren maar het is verre van een prettig idee om onder het trouwe, bruine tapijt van deze congregatie te willen kijken.
Deze fistel trilogie spinde broeder Lebuinis ten overstaan van mij, geduldig wachtend dat hij zou bekennen over het seksuele misbruik, en natuurlijk wat hij wist. Lebuinis (Cor) had mij al verschillende maal te woord gestaan want deze Noord-Hollandse broeder is zijn hele leven, tot aan zijn dood ingekleed geweest op dit dubieuze jongens internaat dus hij wist veel en ik wilde het filmen in 1985.
,,Jibbe Willems”, zegt Van Erp, ,,heeft er een uitstekende bewerking van gemaakt. De prachtige taal van Brouwers en het gegeven – machts- en seksueel misbruik en de intriges die daarachter schuilgaan – maken deze theaterversie uitdagend.”
Ook de acteurs Aus Greidanus jr., die de hoofdrol van broeder Bonaventura speelt, en Gijs Scholten van Aschat, die broeder Benedictus vertolkt, prijzen Brouwers’ ‘ronkende taalgebruik’ en de relevantie van de thematiek. Benedictus heb ik zelf ook nog gesproken in 2013. De man wist alleen te vertellen dat de jongens de broeders hadden verleid!!?? Indirect gaf hij hiermee toe dat er seksueel misbruik had plaatsgevonden doch ik drukte Benedictus op het hart dat hij blij mocht zijn dat ik tegenover hem zat…menige engelen (Bleijerheide) jongen had hem bij zijn keel gegrepen.
Brouwers baseerde Het hout op de periode die hij als jongeling in de jaren 50 doorbracht in Limburgse rooms-katholieke jongenspensionaten, waar broeders het vertrouwen van de aan hen toevertrouwde kinderen dikwijls ernstig schaadden.
Van Aschat: ,,Toch dacht ik na lezing van dit boek: dit wordt best lastig op toneel. Het is een episch drama. Niet zozeer een conflict tussen mensen onderling, als wel de strijd van een eenling. Een broeder die worstelt met de situatie. Moet ik vertrekken? Blijven? Of ingrijpen?
Nou, Lebuinis is gebleven en ook Jeroen Brouwers heeft ‘de engelen jongens’, gelezen dat wij samenstelden en op ons blog publiceerden: http://members.home.nl/loveandthegoldfish/MEACULPA/dossiers/dossier14.html //mea culpa media.
Dat heeft Brouwers mij zelf verteld echter ons verhaal is nooit verteld. Dit gaat over een man die twijfelt maar tijdens het verschijnen van ‘Het Hout’, werd broeder Mansuetis aangeklaagd in de Deetman procedure RKK. Wij waren er bij als Mea Culpa slachtoffer-organisatie om de man te begeleiden. Ik was blij dat Mansuetis een gegrond verklaring aan zijn broek kreeg en het slachtoffer alsnog zijn recht, gelijk en genoegdoening kreeg. Maar geen media aandacht voor deze RKK zaak.
Mansuetis wordt door Brouwers helder beschreven als een sadist, een ongeleid Duits projectiel. Dat waren ze allemaal, ook de Hollandse broeders, ze konden allemaal in een keer ontploffen en dan moest je als kind maken dat je weg kwam of ze kwamen ’s avonds aan je bedje…aftrekken maar.
Van Aschat: ,,Het worden seksuele bommen. De katholieke kerk viert de angst voor seks met vrouwen door te schermen met de gelofte van kuisheid. Het lichaam als tempel van de heilige geest dat niet tegen de wil van God in mag worden gebruikt. Nou, das war einmal.
,,Juist dat schizofrene, dat paradoxale maakt het dramatisch interessant. Een andere broeder streng aanspreken omdat zijn pij niet goed zit, maar intussen jongetjes aftrekken. Wat gebeurt er in zo’n hoofd om dat voor jezelf goed te praten?”
Van Erp: ,, Zolang je bij misbruik doet alsof het er niet is, is het spannend. Je ontkent of bedekt het simpelweg. Of je gebruikt als misplaatst excuus dat de jongens ook behoefte aan tederheid hebben. Tegelijk slaan in het stuk de broeders alarm als ze een liefdevolle relatie zien ontstaan tussen twee pupillen. Ze gunnen dus ook een ander die liefde niet.”
Van Erp: ,,De hoofdrolspeler lijkt op andere personages uit Brouwers’ boeken. Mannen die in zekere situatie terecht zijn gekomen en in hun onhandigheid soms net de foute beslissingen nemen. Ik zie hem als een mak schaap op drijfzand.”
Ik vraag me af (Bert Smeets) of niemand begrijpt / ziet dat er niet één pedofiel zat maar achttien!! Op een totaal van vier en twintig. Achttien franciscaanse pedo’s. Al in 1922 is er sprake in een kranten artikel over Roomsche delinquenten. Een Duitse psychiater die onderzoek had gedaan naar het Franciscaanse Bleijerheide internaat, antwoordde me jaren geleden al op mijn vraag hoe het kon dat er 18 pedofielen op één plek, bij Kerkrade aan de grens met Duitsland samen schoolden? Zijn antwoord: ‘Die haben zich da gefunden‘, ik ben de man eeuwig dankbaar dat hij als eerste de kant koos van ons….kinderen.
Politie, OM in Heerlen zeker niet want die houden artikel 12 procedure nu al jaren tegen…Pro de broeders!